Τροφικές αλλεργίες και πως αντιμετωπίζονται
Τροφική αλλεργία I.D: Μπορεί να έχετε ακούσει ότι κάποια παιδιά είναι αλλεργικά σε ορισμένες τροφές, ωστόσο γνωρίζετε πώς μπορεί να διαπιστωθεί αν το δικό σας είναι ένα από αυτά και τι μπορείτε να κάνετε για να το αντιμετωπίσετε;
Με επιστημονικούς όρους, τροφική αλλεργία (ή υπερευαισθησία) είναι η επαναλαμβανόμενη ανεπιθύμητη ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού σε κάποιο τρόφιμο, που σημαίνει με απλά λόγια ότι το ανοσοποιητικό μας σύστημα αντιδρά επιθετικά σε μια ουσία που τρώμε, γιατί θεωρεί λανθασμένα ότι είναι επικίνδυνη. Όσον αφορά τις αιτίες που το προκαλούν αυτό, φαίνεται πως είναι ένας συνδυασμός γενετικής προδιάθεσης και περιβαλλοντικών παραγόντων, ενώ υπολογίζεται ότι επηρεάζει τα μικρά παιδιά σε ποσοστό που αγγίζει το 8%. Ουσιαστικά, οποιοδήποτε τρόφιμο μπορεί να προκαλέσει μια αλλεργική αντίδραση, ωστόσο οι ομάδες τροφίμων που ευθύνονται για το 90% περίπου των αλλεργικών αντιδράσεων και που πρέπει βάσει νομοθεσίας να δηλώνονται στην σήμανση των προϊόντων είναι οι εξής: γάλα, αυγά, ξηροί καρποί (π.χ. αράπικα φιστίκια, αμύγδαλα, καρύδια, κάστανα κ.ά.), σόγια (βρέφη), σιτάρι, ψάρι και οστρακοειδή.
Τα κρούσματα τροφικής αλλεργίας σε παιδιά είναι συχνότερα στις ηλικίες 0-2 ετών και τα κλινικά συμπτώματα/ διαταραχές μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Γαστρεντερικό σύστημα: Σύνδρομο της Στοματικής Αλλεργίας (αγγειοοίδημα χειλέων, γλώσσας και υπερώας), Γαστρεντερική αναφυλαξία, Ηωσινοφιλική Γαστρεντεροπάθεια (π.χ. ανεπαρκής πρόσληψη βάρους, έμετοι, αιμορραγία ανώτερου ή κατώτερου πεπτικού), Ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα, Κοιλιοκάκη (διάρροια ή στεατόρροια, διάταση κοιλίας, και απώλεια βάρους) κτλ
- Αναπνευστικό σύστημα: Αλλεργική ρινοεπιπεφυκίτιδα (πχ. δάκρυα, φτέρνισμα, ρινική συμφόρηση), Άσθμα
- Δέρμα: Οξεία και Χρόνια κνίδωση, Ατοπική δερματίτιδα/ έκζεμα, Ερπητοειδής δερματίτιδα
- Γενικευμένη αναφυλαξία
Άλλο τροφική αλλεργία και άλλο δυσανεξία
Η τροφική δυσανεξία (π.χ. δυσανεξία στη λακτόζη, δυσανεξία στη γλουτένη κ.ά.) δεν είναι αλλεργία. Πρόκειται για μια μη ανοσολογική αντίδραση σε κάποιο τρόφιμο ή πρόσθετο τροφίμου που καταναλώνουμε, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε μια φυσιολογική αντίδραση (π.χ. διάρροια, τυμπανισμός, δερματικός ερεθισμός κ.ά.).
«Η διάγνωση των τροφικών αλλεργιών μπορεί να γίνει μόνο από τον γιατρό του παιδιού σας, ο οποίος θα πρέπει να χρησιμοποιεί μόνο στοιχειοθετημένες, τυποποιημένες διαδικασίες για τον σκοπό αυτό. Όταν υπάρχει υποψία τροφικής αλλεργίας, ο/η ασθενής θα πρέπει να αξιολογείται από αλλεργιολόγο, ο οποίος έχει την απαιτούμενη κατάρτιση και πείρα ώστε να επιλέγει και να ερμηνεύει τα κατάλληλα διαγνωστικά τεστ».
Πώς αντιμετωπίζονται οι τροφικές αλλεργίες;
Προς το παρόν, δεν υπάρχει ίαση για τις τροφικές αλλεργίες. Εφόσον το μωρό ή το παιδί σας διαγνωσθεί με αλλεργία, θα πρέπει να αφαιρεθούν από το διαιτολόγιό του όλες οι αλλεργιογόνες τροφές που κρίνονται υπεύθυνες. Είναι η λεγόμενη «δίαιτα αποφυγής», που αποτελεί βασικό εργαλείο για την αντιμετώπιση των αλλεργιών, μαζί βέβαια με τυχόν επείγουσες θεραπείες που μπορεί να χρειάζεται μια έντονη αλλεργική αντίδραση. Ο πλήρης αποκλεισμός των αλλεργιογόνων τροφών απαιτεί να διαβάζετε τα συστατικά που αναγράφονται στις ετικέτες όλων των συσκευασμένων τροφίμων, ροφημάτων, φαρμάκων και συμπληρωμάτων, όπως επίσης των προϊόντων περιποίησης που έρχονται σε επαφή με το δέρμα (λοσιόν, αντηλιακά κ.ά.) αλλά και μη φαγώσιμων ειδών που μπορεί ένα μικρό παιδί να αγγίξει ή και να βάλει στο στόμα (π.χ. δακτυλομπογιές), ώστε να διαπιστώσετε αν περιέχουν κάποιο τροφικό αλλεργιογόνο.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό να διαβάζετε οτιδήποτε αναγράφεται στις ετικέτες όλων των συσκευασμένων τροφίμων, ροφημάτων αλλά και μη εδώδιμων προϊόντων (π.χ. περιποίησης, ειδών χειροτεχνίας κ.ά.) τα οποία φτάνουν στα χέρια του παιδιού σας! Προσέχοντας τυχόν αναφορές σε συγκεκριμένα αλλεργιογόνα που μπορεί να περιέχουν και αναζητώντας συστατικά τα οποία πρέπει να αποφεύγονται, διασφαλίζετε ότι δεν θα έρθει κατά λάθος σε επαφή με αλλεργιογόνες τροφές.
Δίαιτα αποφυγής στην πράξη: Με τι μπορείτε να αντικαταστήσετε δυο διαδεδομένα αλλεργιογόνα
Το γεγονός ότι πρέπει να αποκλείσετε από τη διατροφή του μωρού ή του παιδιού σας κάποια είδη, δεν συνεπάγεται ότι πρέπει να του στερήσετε ορισμένα οφέλη που θα είχε από αυτά. Δείτε παρακάτω δυο παραδείγματα για εναλλακτικές λύσεις που προσφέρουν ανάλογα θρεπτικά συστατικά.
| ΑΛΛΕΡΓΙΟΓΟΝΟ ΤΡΟΦΙΜΟ | ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ (εφόσον δεν υπάρχει αλλεργία σε αυτά) |
| Σίτος Όλα τα είδη πρέπει να αποφεύγονται! Πάντα να διαβάζετε προσεκτικά ολόκληρη την ετικέτα στα συσκευασμένα προϊόντα, αναζητώντας οποιοδήποτε είδος ή προϊόν σίτου μπορεί να περιέχουν (π.χ. γνωρίζετε ότι η λέξη «βύνη» στον κατάλογο συστατικών μπορεί να είναι ενδεικτική για την παρουσία σίτου;), καθώς και για άλλες αλλεργιογόνες τροφές τις οποίες σας έχουν υποδείξει να αποφεύγετε | Θρεπτικά συστατικά που χάνονται όταν αποφεύγετε το σιτάρι: Βιταμίνη Β, Σίδηρος Για να το αντισταθμίσετε, μπορείτε να επιλέξετε: - Ρύζι, καλαμπόκι (αραβόσιτος), κεχρί, φαγόπυρο, κινόα, σόργο, βρόμη και κριθάρι (εάν είναι ασφαλή για το παιδί σας, λόγω ύπαρξης γλουτένης). - Τα άλευρα αυτών και προϊόντα (τρόφιμα ή ροφήματα) που βασίζονται σε αυτά ή τα περιέχουν (π.χ. ψωμί, ζυμαρικά, κράκερ). Το αλεύρι χωρίς γλουτένη αποτελεί επίσης επιλογή. Αξιοσημείωτες ασφαλείς κρέμες για το μωρό σας: H πράσινη σειρά των βιολογικών κρεμών HiPP είναι ειδικά σχεδιασμένη για βρέφη με τροφικές αλλεργίες Εξαιρετική κρέμα να δοκιμάσετε: HiPP κρέμα δημητριακών βιολογικής καλλιέργειας Κεχρί με ρύζι και καλαμπόκι Γνωρίζετε ότι το κεχρί έχει υψηλή διατροφική αξία (καλή ποιότητα πρωτεΐνης, λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε ουσιώδη αμινοξέα, πλούσια πηγή ασβεστίου, βιταμινών συμπλέγματος Β, σιδήρου, ψευδαργύρου και άλλων ανόργανων συστατικών και βιταμινών) αλλά επίσης αξία ως λειτουργικό τρόφιμο, λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε μοναδικές φυτοχημικές ουσίες με αντιοξειδωτικές και άλλες ιδιότητες ωφέλιμες για την ανθρώπινη υγεία; |
| Γάλα Πάντα να διαβάζετε προσεκτικά ολόκληρη την ετικέτα στα συσκευασμένα προϊόντα, αναζητώντας και παράγωγα του γάλακτος, όπως βούτυρο, λακτόζη, κρέμα, καζεΐνη, ορός κλπ. | |
| Σε περίπτωση που θηλάζετε, πρέπει να αποφεύγετε όλα τα γαλακτοκομικά προϊόντα. | |
| Στην περίπτωση που δεν θηλάζετε, ο γιατρός σας θα σας υποδείξει το κατάλληλο ειδικό (υποαλλεργιογόνο) γάλα για παιδί σας κατά την βρεφική ηλικία αλλά και για μετά τον 1ο χρόνο. Προφύλαξη: Δεν συνιστάται η χρήση φυτικών ροφημάτων από αμύγδαλο, καρύδα, φουντούκι, βρόμη ή ρύζι, λόγω της πολύ χαμηλής διατροφικής τους αξίας (είναι εξαιρετικά χαμηλά σε ενέργεια, λιπαρά και πρωτεΐνη). Ο περιορισμός του γάλακτος οδηγεί σε απώλεια πρωτεΐνης, ασβεστίου, ριβοφλαβίνης, φωσφόρου, βιταμινών Α, D και Β12. Για να το αντισταθμίσετε, αυξήστε την κατανάλωση τροφών όπως κρέας, ψάρι και αυγά (μόνο εάν είναι ασφαλή για το παιδί σας), πουλερικά, όσπρια, υποκατάστατα γάλακτος εμπλουτισμένα με ασβέστιο και βιταμίνη D (π.χ. εμπλουτισμένο ρόφημα σόγιας – μόνο εάν είναι ασφαλή για το παιδί σας), πράσινα φυλλώδη λαχανικά, αβοκάντο, ταχίνι (εξαιρετική πηγή ασβεστίου) και άλλων θρεπτικών τροφών. |
Όταν επιλέγετε βιολογικά προϊόντα, απομακρύνετε από τη διατροφή του παιδιού σας τον κίνδυνο που εγκυμονούν επιβλαβή πρόσθετα τροφίμων (π.χ. συντηρητικά, χρώματα) και χημικά.
Στόχος η ισορροπία
Όταν κάνετε δίαιτα αποφυγής χωρίς όμως να προσθέτετε εναλλακτικές τροφές με ανάλογα θρεπτικά συστατικά, υπάρχει κίνδυνος το παιδί σας να οδηγηθεί σε κακή θρέψη (υποσιτισμό) και καθυστερημένη ανάπτυξη (growth failure). Επιστημονικoί οργανισμοί συστήνουν τακτική και προσεκτική παρακολούθηση όλων των παιδιών με τροφική αλλεργία, ώστε να γίνονται εγκαίρως οι κατάλληλες παρεμβάσεις. Ένας αλλεργιολόγος ή/και ένας εξειδικευμένος διαιτολόγος μπορούν να συμβάλουν στην ενημέρωση και την εκπαίδευση όσον αφορά τη δίαιτα αποφυγής (εξηγώντας εκτός των άλλων και την ορολογία που χρησιμοποιείται στις ετικέτες των τροφίμων) και την αντικατάσταση αλλεργιογόνων τροφίμων με άλλα, ώστε να λαμβάνεται η απαραίτητη ενέργεια και τα αναγκαία θρεπτικά συστατικά ανάλογα με την ηλικία.
Η εκπαίδευση σχετικά με την αντιμετώπιση των τροφικών αλλεργιών είναι μια διαδικασία διαρκούς μάθησης, είναι απαραίτητη και η ανάπτυξη ενός εξατομικευμένου πλάνου για τη σωστή διατροφή του παιδιού σας μπορεί να σας βοηθήσει ως οικογένεια να συνεχίσετε με σιγουριά το ταξίδι σας στον κόσμο του φαγητού.
Σε βάθος χρόνου
Ορισμένες τροφικές αλλεργίες περνούν με την πάροδο του χρόνου, γι’ αυτό πρέπει να ρωτάτε τον γιατρό που παρακολουθεί το παιδί σας κάθε πότε πρέπει να γίνεται επανεξέταση και εκτίμηση της κατάστασης. Ο παιδίατρος ή ο αλλεργιολόγος θα κάνει τα σχετικά τεστ προκειμένου να παρακολουθεί τις τροφικές αλλεργίες του παιδιού σας και να διαπιστώνει αν έχουν πάψει να υφίστανται. Μέχρι να αποφανθεί για κάτι τέτοιο, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να καταναλώνει το παιδί σας τροφές που σας έχουν πει να αποφεύγετε.
Με αγάπη
Χριστίνα Κωστάρα
Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MMedSci
